สายหมอกกับยอดดอย Mist Upon Mountains

จากจดหมาย “เพื่อนช้าง” ปีที่ 8 ฉบับที่ 28 มกราคม – มีนาคม 2544

From the journal “Puenchang”; Volume 8, Number 28; January – March 2001

สายหมอกยังคงอ้อยอิ่งอยู่บนยอดดอย เขาสูงเบื้องหน้าดูน่ากลัวยามแสงตะวันเริ่มคล้อย เราเดินทางมาแล้วกว่าห้าชั่วโมง แวะรับนายสายัณห์ ลูกชายเจ้าของช้าง ซึ่งออกมารอเราอยู่ที่อำเภอแม่สะเรียงมาสองวันแล้ว เหตุเพราะเรามุ่งหน้าไปจังหวัดแพร่เพื่อรักษาช้างป่วยที่มีอาการหนักที่นั่นก่อน จึงย้อนกลับมาลำปางที่ตั้งของโรงพยาบาลช้างของมูลนิธิเพื่อนช้าง

Blankets of mist lingered upon the mountaintop. During the final moments of sunlight, the mountain before us took on a rather frightening appearance. We had been travelling for over five hours. We stopped by to pick up Sayan, the son of the elephant owner. Sayan had been waiting for us at Mae Sariang District. We were previously in Phrae Province to treat a seriously ill elephant. Following that treatment session, we headed back to Lampang where FAE Elephant Hospital is located.  

จากนั้นเราจึงเริ่มมุ่งหน้าไปแม่ฮ่องสอน แวะเข้าเชียงใหม่เพื่อซื้อยาเพิ่มเติม งานในโครงการสัตวแพทย์สัญจรเป็นโครงการที่ทำควบคู่กับโครงการโรงพยาบาลช้างของมูลนิธิฯ โดยการออกพื้นที่เพื่อตรวจเยี่ยมช้างในหมู่บ้าน ไม่ว่าจะใกล้ หรือห่างไกลเพียงใด หากเราสามารถไปได้ มูลนิธิฯ จะไม่รีรอ แต่ในบางครั้งที่โรงพยาบาลช้างฯ มีช้างป่วยมาก สัตวแพทย์จึงไม่สามารถเดินทางไปได้ครบทุกที่ ก็จะประสานงานกับปศุสัตว์ในพื้นที่เพื่อทำการช่วยเหลือ ปฐมพยาบาลช้างป่วยเชือกนั้น ๆ ก่อน

From there, we travelled to Mae Hong Son. We stopped by in Chiang Mai to purchase medical supplies. The mobile veterinary unit operates alongside Friends of the Asian Elephant Foundation Hospital. The mobile unit travels to other areas to treat elephants residing in the villages. Regardless of how near or far, if we have the capacity to make the trip, FAE will not hesitate to go and provide treatment. However, there are times when there are large numbers of patients at FAE Elephant Hospital. In such cases, the veterinary team will not be able to travel to every required zone, which is where the task of coordination comes into play. We will then contact the Office of Livestock Development in the respective zone, so that support can be provided for the elephant by way of preliminary treatment.

วันนี้ก็เช่นกันค่ะ สายัณห์บอกกับเราว่าอีกห้าสิบกว่ากิโลเมตรก็จะถึงบ้านเขา แต่ว่าห้าสิบกว่ากิโลนั้นใช้เวลาไปสองชั่วโมงครึ่ง เพราะเป็นทางในป่า เข้าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสาละวินด้วย บนเส้นทางที่เป็นดิน มีกำแพงดินอยู่ทั้งสองข้าง ซึ่งเกิดจากรถวิ่งเป็นร่องลึกในหน้าฝน

The story I am telling here concerns another day out in the field with the mobile veterinary unit. Sayan told us that his home is just over fifty kilometres ahead. But that fifty kilometres took two and a half hours of travelling, since this is a forest pathway entering into the Salawin Wildlife Sanctuary. The road is made of earth, with earth walls on both sides, due to cars running along the same path repeatedly during the rainy season.

เราย้ำรอยย่ำของยางรถยนต์เข้าไปจนลับหายไปหลังยอดดอย แมวป่าตัวเล็กหันมามอง และกระโดดแผล็วเข้าพงหญ้าข้างทางไป เมื่อใกล้ถึงหมู่บ้านก็เจอทางน้ำกว้าง สายัณห์บอกให้เราขับรถลงไปได้ โดยบอกร่องน้ำให้ “ซ้ายไว้ครับ ซ้ายไว้” จนถึงฝั่ง

We travelled on the same marks left behind by vehicles that had gone before us, and on to a curve leading to the back of the mountain peak. A small wild cat turned around to look at us, and then jumped into the thick patches of grass along the pathway. As we approached the village, there was a wide waterway. Sayan said that we could drive down, and told us to “keep left, stay to the left” until we reached the shore.

รถปืนป่ายขึ้นฝั่งไป เราถึงหมู่บ้านโพซอเมื่อเวลาทุ่มครึ่ง เจ้าของบ้านซึ่งเป็นพ่อของสายัณห์ รวมทั้งแม่และพี่น้องรออยู่ จุดตะเกียงและเทียนเอาไว้ให้ คณะของมูลนิธิฯ ซื้ออาหารสดมาจากในอำเภอแล้ว จึงไม่รบกวนเจ้าของบ้าน หุงหากับข้าวง่าย ๆ ข้าวสวย ปลาแห้งทอด แล้วก็ล้างหน้าแปรงฟัน เข้าห้องน้ำ ไม่มีใครอาบน้ำ ถึงแม้นอากาศจะไม่หนาวจัด เพราะหมู่บ้านโพซออยู่เหนือน้ำทะเล 190 กว่าเมตร แต่ยอดดอยที่เราไต่ลดเลี้ยวมานั้นสูงกว่า 600 เมตร อากาศเย็นยะเยือก

Our car climbed up the shore. We reached Po Sor Village at half past seven at night. The owner of the house who is Sayan’s father was waiting for us, along with Sayan’s mother and siblings. They had lit lamps and candles in preparation for our arrival. The team brought fresh food from the district, so there was no need to disturb the homeowner when it came to food preparations. We had simple dishes, steamed rice, and fried sundried fish. We washed our faces, brushed our teeth, and used the bathroom. But no-one took a shower that night, even though it wasn’t cold to the extreme. Po Sor Village was situated over 190 metres above sea level. But we had travelled over 600 metres up a mountain. And it was cold at those heights.

ดิฉันเองส่วนใหญ่จะร่วมเดินทางออกพื้นที่ด้วยเสมอ แต่เพราะงานและสุขภาพไม่เอื้อ จึงเดินทางออกพื้นที่น้อยลง อย่างไรก็ตาม ในวันนี้ ดิฉันมุ่งมั่นว่าจะมาให้จงได้ เพราะตั้งใจจะพบคุณครูที่โรงเรียนโพซอ ตำบลเสาหิน ในวันพรุ่งนี้…

In most cases, I would travel with the mobile veterinary unit. But, as time passed, my workload and health conditions got in the way; so, travelling into the field happened less and less. Regardless, for this trip, I was firmly set on travelling together with the team, since it was my faithful intention to meet with the teacher at Po Sor School in Tambon Sao Hin the following day.

ฟ้ายังคงมืดอยู่เมื่อได้ยินเสียงตำข้าว และผ่าฟืน ดิฉันนอนฟังเสียงในความมืด (ซึ่งพวกเรานอนอยู่ในถุงนอนเรียงกันเป็นตับ) เพื่อรอแสงตะวันกลับมาเยือน เมื่อฟ้าสางจึงล้างหน้าแปรงฟัน เสื้อผ้าใส่กันอยู่ในชุดเดิม เริ่มทำกับข้าว น้ำพริกหนุ่มกับข้าวร้อน ๆ เพียงพอจะอยู่ได้จนถึงเที่ยงวัน

It was still dark when I heard sounds of crushing rice and cutting firewood. I continued to listen in the darkness, waiting for the return of sunlight. (The team members lay in a row, and we slept in sleeping bags.) In the morning, we washed our faces and brushed our teeth. We put on the same clothes that we wore the day before. We started cooking. Helpings of ‘noom’ chilli dip, served with hot rice, were enough to last us until midday.  

แปดโมงเราจึงพากันเดินทางไปยังป่าใกล้หมู่บ้านข้างลำน้ำสาละวิน น้ำลดจนเดินไปถึงกลางลำน้ำที่เป็นกรวดทรายได้ เสียงไม้เคาะกันดังมาเป็นระยะ เป็นเสียงของกระดึงที่สวมไว้ที่คอช้าง ควาญช้างจะจำช้างของตนได้จากเสียงนี้เองค่ะ เพราะเสียงกระดึงแต่ละอันจะไม่ซ้ำเสียงกัน ช้างพังแม่เปียงมาถึงก่อน อายุได้ 40 ปีเศษ มีลูกช้าง “พังหนุน” มายืนอยู่ด้วยห่าง ๆ ทั้งที่อยู่ในวัยหย่านมแล้ว อายุน่าจะได้สัก 6-7 ปี แต่ท่าทางจะติดแม่อยู่มาก

At 8am, we travelled to the forest near the village on the bank of the Salawin River. The tides had reduced, and we could walk to the middle part of the river where the sand floor had emerged. Noises of wood-knocking could be heard from a distance. The elephant wears a bell around the neck. The mahout remembers their elephant by the sounds of that bell, since each bell has a unique sound. Female elephant Mae Piang, aged just over forty, arrived first. Her calf Nhoon stood there a distance away. The young elephant had long weaned, and she would have been around six or seven years old. But she seemed to be very attached to her mother.   

แม่เปียงตัวสูงใหญ่ มีอาการเจ็บตาทั้งสองข้าง คุณหมอปรีชาตรวจดูพบว่ามีหนองอยู่ในดวงตาทั้งสองข้าง โอกาสที่ตาจะบอดได้มีสูง จึงให้ควาญขึ้นคอช้าง แล้วส่งขวดน้ำให้ล้างมือให้สะอาดก่อน เพื่อที่จะให้ควาญช้างใส่ยาตาให้ช้าง เทคนิคการใช้ครีมป้ายตาช้างกับยาหยอดตาให้ช้างต้องใช้ความชำนาญเฉพาะค่ะ ฝึกกันบ่อย ๆ ก็จะเก่งไปเอง

Mae Piang was a large, tall elephant. She was suffering pain in both eyes. Upon examination, Dr. Preecha discovered that the elephant’s eyes had pus, which means that the chances of blindness were high. So, the mahout was instructed to get on the elephant’s neck. A bottle of water was given to the mahout to wash his hands, before he administered eye droplets for the elephant. There is some skill involved in the techniques used in applying eye cream and eye droplets for the elephant. Frequent practice will lead to mastery of this specialised skill.

คุณหมอปรีชาฝากยาไว้ 24 หลอด ให้ใส่ยาตาตามกำหนดสามวัน และมัดช้างเพื่อฉีดยาให้ กำชับว่าหากแม่เปียงอาการไม่ดีขึ้น ต้องรีบเข้าอำเภอโทรศัพท์แจ้งคุณหมอด่วน และควรนำช้างส่งโรงพยาบาลช้างของมูลนิธิฯ ทันทีเพื่อเย็บตาปิด และทำการรักษาในขั้นต่อไป

Dr. Preecha gave the mahout 24 tubes of medicine. The eye medicine was to be administered according to the instructed schedule over a period of three days. The elephant was tethered so that injections could be administered. And if Mae Piang doesn’t get better, the owner must go to the district and telephone the vet to inform of the condition as a matter of urgency. The elephant should then be delivered immediately to FAE Elephant Hospital, so that she could have her eyes sewn. Upon her arrival, we could then organise the next level of treatment.

นายน้อย พ่อของมนัสที่มาด้วย บอกว่ามีพังหมู่ปอนอีกตัวหนึ่ง อายุ 28 ปี เป็นของนายนะแก ตอนนี้อยู่ที่บ้านโพซอเช่นกัน จริง ๆ แล้วอยู่บ้านแม่ต็อป แต่ตอนนี้มัดอยู่ไกลในป่า อาการเหมือนแม่เปียง คุณหมอจึงฝากยาไว้ให้อีก 24 หลอด ให้ใส่ยาตามสั่ง แล้วแจ้งให้ทราบหากอาการไม่ดีขึ้น ให้นำช้างส่งโรงพยาบาลช้างของมูลนิธิฯ

Noi, who is Manat’s father, told us about a female elephant called Mu Pon, aged 28, who belongs to Nagae. At the time, she was also residing at Po Sor Village, even though her real home was in Baan Mae Tob. She was tethered far out in the forest, and her condition resembled that of Mae Piang. So, the vet provided 24 tubes of medicine, to be administered according to the instructed schedule. And if the elephant’s condition doesn’t improve, she must be delivered to FAE Elephant Hospital.  

เห็นใจเหลือเกินว่า กว่าจะเดินทางออกจากหมู่บ้านมาอำเภอใช้เวลาเกือบสามชั่วโมง ทั้งหมู่บ้านมีรถปิคอัพคันเดียว ในหน้าฝนเดินทางไม่ได้ เพราะทางขาด ทำให้เรา “พลาด”ไปแล้วครั้งหนึ่ง

สองเดือนก่อนคุณหมอไม่สามารถเดินทางมาได้เมื่อได้รับแจ้งว่ามีแม่ช้างคลอดลูก (ในช้างเราเรียกว่า ตกลูกค่ะ) แต่ลูกช้างตายค้างอยู่ เป็นเพราะทางขาด ฝนตกหนัก เราเดินทางมาไม่ได้ ในที่สุดแม่ช้างก็ตายไปด้วย

I really do have sympathy for those under such circumstances. It took almost three hours to travel from the village into the district. The entire village only had access to one pick-up truck. During the rainy season, travel was impossible because the roads were blocked. And these were the conditions that once caused us to miss the opportunity to save an elephant’s life. Two months earlier, the vet couldn’t travel to treat a mother elephant that was giving birth. The calf was stillborn. But because the roads were blocked, and it was raining heavily, we couldn’t travel to the site. The mother elephant finally died.

เมื่อดูแลแม่เปียงเสร็จ ดิฉันและคุณหมอปรีชาพร้อมคณะจึงเดินทางต่อไปยังโรงเรียนโพซอ ซึ่งอยู่ในหมู่บ้าน เพื่อแสดงความเสียใจที่เรามาไม่ได้ ฝนฟ้าไม่ช่วย ดิฉันคิดที่จะขอเฮลิคอปเตอร์เพื่อพาคุณหมอมา แต่ทัศนวิสัยไม่เอื้อ บินไม่ได้เพราะไม่ปลอดภัยอย่างมาก ดิฉันเสียใจมากจริง ๆ ขอบคุณคุณครูที่พยายามแจ้งข่าวให้มูลนิธิเพื่อนช้างทราบ เด็ก ๆ เมียงหน้ามามองจากเรือนไม้ของโรงเรียน บางคนโบกมือให้ บางคนยกมือไหว้

Once Mae Piang was properly treated, Dr. Preecha, myself, and our team travelled on to Po Sor School in the village. We wanted to express our sincere apologies for not having been able to travel here due to the weather conditions. I had thought of requesting for a helicopter to bring the vet here, but circumstances didn’t permit. Flying was impossible because it was so unsafe. I was very deeply saddened by the loss, and thanked the teacher for making efforts to notify FAE. The children were watching from the school’s wooden house. Some waved at us. Some put their hands together into a ‘wai’.

ดิฉันและคณะฯ จากมาเมื่อแสงแดดเริ่มแรงจ้า ภาระกิจในวันนี้เสร็จสิ้นลงแล้ว อีกเจ็ดชั่วโมงครึ่งเราจะถึงลำปาง ซึ่งพลายคำหมื่น ช้างป่วยใหม่กำลังรอเราอยู่

ในชั่วโมงนี้ ชั่วโมงหน้า และวันหน้า จะมีอีกกี่ชีวิตที่รอคอยอยู่กลางป่าลึก และเสียชีวิตอย่างเจ็บปวดและเดียวดายโดยปราศจากใครใส่ใจนำพา

The team and I left when the sun was getting strong. The task of that day had come to a completion. Seven and a half hours later, we would get back to Lampang, where bull elephant Kam Meun, our new patient, was waiting for us.

At this hour, or the next hour, or some day in the future, how many more lives await our assistance, deep in the forest? And how many must pass away in pain and loneliness, without anyone to care for them?

ดิฉันได้แต่สะท้อนใจ………………………………”

แม่เปียงกับหมู่ปอน โชคดีนะลูกนะ!”

I could only reflect on these stories with a heavy heart.

Mae Piang and Mu Pon, good luck to you both, my children!

โซไรดา ซาลวาลา

Soraida Salwala